Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo w przedszkolu
Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo w przedszkolu
Jak podaje Słownik Psychologiczny pod redakcją W. Szewczuka "nadpobudliwość psychoruchowa to zaburzenie dynamiki procesów nerwowych, które charakteryzuje znaczna przewaga procesu pobudzania nad procesem hamowania, co znajduje swój wyraz w sferze ruchowej, poznawczej i emocjonalno - uczuciowej". Nadpobudliwość często występuje u dzieci, które miały ciężki życiowy start ( patologiczna ciąża, trudny okres noworodkowy, poważne choroby) i jeszcze dodatkowo te objawy pojawiły się w korelacji z czynnikami społecznymi (niespójny system wychowawczy, brak poczucia bezpieczeństwa, trudna sytuacja domowa). Często przyczyną nadpobudliwości są zmiany cywilizacyjne - bardzo szybkie tempo życia, nadmiar bodźców, zmiany miejsca stałego zamieszkania, szkoły, nieuporządkowany cykl dnia.
Objawami nadpobudliwości są najczęściej: duża ruchliwość, aktywność, ekspresywność emocjonalna. Nikogo nie dziwi, że maluch biega więcej i szybciej niż dorosły. Jeżeli jednak stale pozostaje w ruchu- chodzi, skacze, wspina się i nie potrafi tego opanować nawet w sytuacji przymusu, warto zastanowić się, czy nie są to początki nadpobudliwości.
Gdy dziecko nadpobudliwe ma wykonać konkretną czynność do nadmiernej ruchliwości dochodzą często niezręczność i brak precyzji. Jego ruchy staja się mało celowe. W rezultacie często coś psuje i upuszcza. Dzieci nadpobudliwe źle znoszą przymusową bezczynność. Przejawiają wtedy ogromny niepokój ruchowy: kręcą się, gryzą ołówki, niszczą bezwiednie przedmioty. Strofowane za niszczenie, robią coś innego, np. obgryzają paznokcie, drapią się itp.
Nadpobudliwość wpływa także na sferę poznawczą dziecka. Bardzo trudno jest mu się uczyć, ponieważ nie może dłużej skupić uwagi. Wszystkie głosy z otoczenia są jednakowo odbierane, brakuje im selekcji. Najdrobniejsze zdarzenie rozprasza dziecko, wybija je z rytmu, dezorientuje, często nie pamięta. Zdarzenia tego samego typu wykonuje raz dobrze, raz źle. W jego działaniu brakuje spójności.
W sferze emocjonalnej drobne wydarzenia prowokują je do gwałtownych zachowań. Niektóre dzieci są nadmiernie drażliwe, wybuchowe, łatwo złoszczą się i płaczą. Inne są przeczulone na punkcie własnej osoby - stale czują się urażone. Inne są lękliwe i skrępowane.
Problem nadpobudliwości narasta, kiedy dziecko idzie do przedszkola. Lęk przed zmianami, nowe środowisko, stały układ zajęć, wywołuje w psychice dziecka lęk. Pobyt w przedszkolu wymaga skupienia, koncentracji, siedzenia w jednym miejscu przez pewien czas.
Dorośli wielokrotnie popełniają błędy myląc dzieci nadpobudliwe z dziećmi ruchliwymi. Sytuacja jest jasna, gdy u dziecka występują objawy nadpobudliwości we wszystkich trzech sferach (ruchowej, emocjonalnej i poznawczej) lub przy znacznym nasileniu nadpobudliwości. Gdy stykamy się zaś z dzieckiem nadpobudliwym tylko w jednej sferze, przy objawach w pozostałych sferach w mniejszym stopniu nasilonych, musimy bacznie obserwować dziecko, aby nie popełnić błędu.
Zalecenia dla rodziców
Aby pomóc dziecku nadpobudliwemu korzystnie jest zminimalizować ilość bodźców i zwolnienie rytmu życia rodziny, zadbanie o spokojną atmosferę, ograniczenie działań improwizacyjnych.
Oto wskazówki wg psycholog Krystyny Zielińskiej, aby zminimalizować objawy nadpobudliwości:
- regularny tryb życia;
- dla dzieci z nadmiarem energii doskonałym sposobem na pozbycie się jej są różne zajęcia ruchowe: gry zespołowe, spacer, jazda rowerem itp.
- systematyczne wietrzenie pomieszczeń (gdy się odpoczywa i śpi);
- nie przesadzajmy z ilością zadań. Tak organizujmy dodatkowe zajęcia, by dziecko mogło rozwijać swoje zainteresowania, aby wystarczyło czasu na podwórkowe zabawy;
- starajmy się nie karcić i nie strofować dzieci;
- starajmy się dopasować obowiązki do możliwości dziecka, a nie odwrotnie;
- dajmy mu czas na przystosowanie się do nowej sytuacji;
- nie nalegajmy na zbyt długie przesiadywanie przy biurku;
- wprowadzajmy z wyczuciem normy i zasady, i egzekwujmy ich przestrzeganie;
- w zależności od możliwości dziecka wyznaczajmy krótkie okresy na pracę i dłuższe na odpoczynek;
- odpowiednia liczba oraz stałość godzin snu i odpoczynku;
- niezbyt forsowne ćwiczenia fizyczne i sporty.
Należy zdać sobie sprawę, że dziecko nadpobudliwe psychoruchowo wymaga więcej czynności ze strony rodziców niż inne dzieci. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo od najmłodszych lat powinno być wychowywane według jednej, konsekwentnej linii postępowania, w spokojnej atmosferze, wdrażane do samodzielności, kontrolowane przez dorosłych i musi czuć, że zawsze może liczyć na ich pomoc. Dziecko wychowane w takich warunkach ma szansę na prawidłowy rozwój.
Literatura:
- R. Więcek, Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym, Kraków 2005, Oficyna Wydawnicza Impuls
- K. Zielińska, Ruchliwe czy nadpobudliwe,[w:] 101 porad 2001, nr 10.
- Słownik psychologiczny, red. W. Szewczuk, Wiedza Powszechna, Warszawa 1979.