INTEGRACYJNE PRZEDSZKOLE SAMORZĄDOWE NR 3 W BEŁCHATOWIE

Dziecko z wadą słuchu w przedszkolu - wartość wychowawcza przedszkola

Człowiek pełnosprawny nie może w pełni zrozumieć sytuacji w jakiej znajduje się dziecko z upośledzeniem słuchu. Jest ono pozbawione bardzo ważnej sfery dopływu informacji o swoim otoczeniu, a co ważniejsze, jeśli poważny ubytek słuchu utrzymuje się od najwcześniejszych lat życia, mowa nie rozwija się u dziecka w sposób naturalny. Brak rozwoju języka upośledza wiele procesów myślowych, zaburza rozwój emocjonalny i społeczny. Tak więc kalectwo głuchoty ma rozwój złożony, gdyż jest ono zarówno kalectwem porozumiewania się, jak i kalectwem społecznym. Dawne określenie "głuchoniemy" coraz częściej zastępowane jest określeniem "głuchy" lub "niesłyszący", gdyż dziecko głuche może nauczyć się porozumiewania, jeżeli stworzy się mu sprzyjające warunki.

Co to znaczy słyszeć?

Każde małe dziecko, bez względu na stan jego słuchu wydaje po urodzeniu dźwięki. Jest to nieświadome używanie narządu głosowo- artykulacyjnego, które stanowi pożyteczne ćwiczenie mięśni zaangażowanych później w procesie mówienia. Czynność ta pozostaje bez związku z samym procesem słyszenia i występuje również u dzieci obarczonych pełną, obustronną głuchotą. Dopiero od około 6. miesiąca życia niemowlę zaczyna spostrzegać wydawane prze z siebie dźwięki, około 9. miesiąca zaczyna reagować na swoje imię, wykonywać proste polecenia. Roczne dziecko potrafi już świadomie wypowiedzieć jedno lub dwa słowa. Dziecko w 1. roku życia uczy się słyszeć, a w drugim roku - uczy się mówić. Rozumienie dźwięków jest konieczne, aby została przyswojona mowa. Myślenie słowne znacznie wyprzedza bowiem opanowanie mówienia. U dziecka słyszącego przebiega to niezauważalnie, w naturalny sposób. Inaczej dzieje się w przypadku dzieci niedosłyszących od urodzenia lub tych, które utraciły słuch nieco później, ale jeszcze przed ukończeniem rozwoju mowy. Prawidłowe słyszenie u najmłodszych dzieci ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju mowy i doskonalenia sprawności porozumiewania się. Umożliwia rozwój języka, poznawanie i rozumienie otaczających dziecko zjawisk, wpływa na rozwój psychiczny, społeczny oraz intelektualny. Brak słuchu we wczesnym okresie powoduje lawinę zaburzeń wynikających z braku dopływu bodźców dźwiękowych i niemożności naturalnego porozumiewania się językowego. .

Rodzaje zaburzeń słuchu

Rodzaje zaburzeń słuchu klasyfikuje się w zależności od tego, która część narządu słuchu została uszkodzona i gdzie powstały przeszkody w jego funkcjonowaniu.
Zaburzenia przewodzeniowe powstają przy uszkodzeniu tych elementów narząd  słuchu, które przewodzą drgania akustyczne ( znajdują się one w uchu zewnętrznym lub środkowym). Do przyczyn zaliczyć można np. uszkodzenia błony bębenkowej, stany zapalne, zaczopowanie drogi słuchowej. Dziecko słyszy wtedy nieprawidłowo tony ciche i niskie. Poprawę słyszenia uzyskuje się po zastosowaniu leczenia farmakologicznego lub wykonaniu odpowiednich zabiegów- drenaże jam bębenkowych.
Zaburzenia odbiorcze słuchu polegają na uszkodzeniu części odbierającej dźwięki, znajdującej się w uchu wewnętrznym, a więc może ono dotyczyć ślimaka, nerwu słuchowego lub dalszych odcinków drogi słuchowej w mózgu. Uszkodzenie tego typu ma na ogół charakter trwały, nosi też nazwę niedosłuchu lub głuchoty typu zmysłowo- nerwowego. Nie można go leczyć farmakologicznie, ani operacyjnie. Zaburzenie słyszenia dotyczy tonów wysokich i powoduje zaburzenia w różnicowaniu mowy. Ma to szczególne znaczenie w przypadku małych dzieci, które ni nabyły umiejętności rozumienia mowy i posługiwania się nią. Dla tych dzieci najważniejsze jest jak najwcześniejsze zaopatrzenie w aparaty słuchowe i rozpoczęcie rehabilitacji słuchu i mowy. W przypadku braku korzyści z aparatów słuchowych możliwe jest zastosowanie implantu ślimakowego, który pozwala na odbiór informacji dźwiękowych. Ale ani aparat ani implant nie zastąpią utraconego słuchu.

O zabawie dziecka z wadą słuchu

Dziecko z wadą słuchu, tak samo jak dziecko słyszące, bardzo potrzebuje zabawy. To podstawowa aktywność każdego dziecka - nieważne, czy dziecko słyszy, czy nie. W żadnym przypadku nie jest prawdą że istnieją jakieś zabawy, których nie powinno się stosować w odniesieniu do dziecka z uszkodzonym słuchem. Nie jest również tak, że sposób zabawy z dzieckiem niesłyszącym lub słabo słyszącym różni się od sposobu jaki ,,obowiązuje?? w przypadku dziecka pełnosprawnego. Bawiąc się, dziecko ma okazję do patrzenia, słuchania, dotykania smakowania. Poznaje przedmioty, którymi się bawi, ich cechy fizyczne- miękkość, twardość, chropowatość , gładkość. Sprawdza czy się zginają, czy też są sztywne. Uczy się, że z przedmiotów mogą powstawać budowle i różne konstrukcje, że jedne przedmioty skaczą, inne pozostają mimo starań nieruchome. Uczy się też, że można budować, ale i rozburzać. Uczy się wreszcie ,że można zmieniać kształt czegoś, np. plasteliny, że są rzeczy trwałe i takie, które istnieją tylko przez chwilę. Zabawa przyczynia się do poszerzania wiadomości o otaczającym świecie. Każda zabawa może być atrakcyjna dla dziecka i każda może nauczyć je czegoś innego. Właśnie dlatego dorośli powinni zadbać o to, by dziecko ? tak długo, jak tylko tego potrzebuje ? mogło poświęcać zabawie dużo czasu. Gdy dziecko jest młodsze, pożądanymi partnerami w zabawie są rodzice, dziadkowie lub inni bliscy dorośli. W wieku przedszkolnym rośnie natomiast rola rówieśników.

Ponieważ dziecko uczy się w zabawie, dobrze jest, gdy także języka mówionego uczy się bawiąc. Oznacza to, że w trakcie zabawy trzeba także posługiwać się mową, by dostarczyć dziecku odpowiednich wzorów i pomóc w wykorzystaniu ograniczonym słuchem możliwości. Nazwy zabawek, ich kolory i cechy, ich liczba, słowa opisujące, co dziecko z nimi robi i jeszcze wiele ,wiele innych- to wszystko jest ważną częścią dziecka. W czasie zabawy jest bowiem wiele okazji dla wprowadzenia nowego i stosowania znanego "materiału językowego".

Przedszkole w przypadku dziecka z wadą słuchu spełnia taką samą rolę jak w przypadku dziecka pełnosprawnego- pobudza rozwój dziecka we wszystkich jego sferach, pomaga dziecku rozwinąć równowagę emocjonalną, uczy współżycia w grupie, stosowania się do norm społecznych i obyczajowych.

Celem przebywania dziecka z wadą słuchu w przedszkolu jest społeczna integracja, a także ? a może przede wszystkim- przeżywanie sytuacji komunikowania się za pomocą mowy dźwiękowej jako naturalnego sposobu wyrażania się dzieci w tym samym wieku, i także w efekcie tworzenie stymulującego dla rozwoju mowy dźwiękowej środowiska, bowiem sugerując się przykładem innych dzieci, bez przerwy posługujących się mową, dziecko z uszkodzonym słuchem pragnie je naśladować. Dziecko obserwuje, że mową posługują się wszyscy ludzie i że jest ona potrzebna w życiu. Dziecko uczy się panowania nad swymi emocjami, uczy się podporządkowywać i przewodzić, co daje mu poczucie bezpieczeństwa i zaufanie do własnych możliwości. Jest przyuczone do porządku i systematyczności .

Przyjemne i przykre przeżycia w przedszkolu uodparniają dziecko na stresy życia dorosłego, uczą je pokonywać przeszkody i spokojnie reagować na przeciwności. Przedszkole, co prawda nie stwarza tak dogodnych warunków indywidualnej opieki jak rodzina, jednak wielką jego zaletą jest działanie zaprogramowane, zamierzone stwarzanie sytuacji wzbogacających mowę dziecka, pobudzających dzieci do zadawania pytań, udzielania odpowiedzi, a nawet - dając prawidłowy wzorzec mowy - korygowania błędów i wad. Dziecko poprzez umiejętnie sugerowaną przez wychowawców rywalizację, uczy się samodzielności.

Nauczycielka w przedszkolu musi jednak pamiętać, że osoba posługująca się aparatem słuchowym, nawet po najlepszym treningu słuchu tylko wtedy dobrze zrozumie mowę, gdy mówiący znajduje się blisko. Gdy więc trzeba coś do dziecka powiedzieć, a ono bawi się z innymi dziećmi, wówczas trzeba do niego podejść, by prawidłowo odebrało komunikat (nie załatwi sprawy wołanie).

• Wydając polecenia nauczyciel nie powinien chodzić, lecz stać blisko dziecka. Powinien zwrócić uwagę na to, czy ono patrzy ( można dotykając swojego ucha powtórzyć "słuchaj")
• Omawiając nowy temat lub opowiadając np. bajkę postarajmy się pokazać obrazki, rysunek lub film ułatwiający zrozumienie kontekstu wypowiedzi.
• Mówiąc nie zasłaniajmy dłonią, książką itp. twarzy i nie stójmy tyłem do dzieci.
• Zwróćmy także uwagę, aby nie stać przy oknie, ponieważ światło świecąc dziecku prosto w twarz utrudni mu odczytanie mowy z ust.
• Starajmy się patrzeć na dziecko, gdy ono mówi- bardzo się stara i bardzo pragnie, by to co mówi było ważne. Nawet jeśli jego wypowiedź jest niezrozumiała, pochwalmy go, aby zmobilizować do dalszego wysiłku.
• Sprawdzajmy, czy dziecko rozumie zadane pytanie- jeśli nie odpowiada spróbujmy zadać pytanie w innej, łatwiejszej formie.
• Zachęcajmy inne dzieci do zabawy z kolegą / koleżanką i akceptacji jego odmienności
• Korzystajmy z każdej sposobności do indywidualnej pracy z dzieckiem - ono widząc w nas sojusznika, będzie się bardziej starać.

Należy podkreślić pozytywną rolę przedszkola w wychowaniu dziecka z wadą słuchu. Dobrze jest zaznajomić nauczycieli, personel i dzieci z działaniem aparatu słuchowego. Można pozwolić dzieciom obejrzeć "małe radio", zaspakajając w ten sposób ich naturalną ciekawość.

A oto niektóre zalety wychowania przedszkolnego: 

• Sugerując się przykładem innych dzieci, bez przerwy posługując się mową, dziecko pragnie je naśladować.
• Obserwuje, że mową posługują się wszyscy ludzie i że jest ona niezwykle przydatna w życiu.
• Uczy się panowania  nad swymi emocjami i współżycia w grupie, uczy się podporządkować i przewodzić, co daje mu poczucie bezpieczeństwa i zaufanie do własnych możliwości.
• Jest przyuczone do porządku, systematyczności i stosowania się do wymagań kulturowych.
• Przyjemne i przykre przeżycia w przedszkolu uodporniają dziecko na stresy życia dorosłego, uczą je pokonywać przeszkody i spokojnie reagować przeciwności:
• Uczy się planować, realizować plan i właściwie oceniać jego rezultaty.

opracowała: Edyta Nowak